KKTC Merkez Bankası tarafından hazırlanan KKTC ekonomisi ve bankacılık sektörü ile ilgili istatistiki verilere ve değerlendirmelere yer verilen 2023 yılının dördüncü çeyreğine ilişkin bülten yayımlandı.
Bültene göre, bankacılık sektörünün öz kaynakları 2023 yılı sonunda bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 81,27 oranında artış gösterdi. Kredi talebindeki düşüş devam ederken, 2023 yılı Aralık ayı itibarıyla mevduatın yüzde 83,97’sinin yabancı para, yüzde 16,03’ünün Türk parası (TP) cinsinden olduğu belirlendi.
2023 yılında 2022 yılına kıyasla hava ve deniz yolu ile ülkeye giren yolcu sayısı yüzde 36,3 artış gösterirken, 2022 yılında, kara kapılarından ülkeye giren KKTC uyruklular hariç kişi sayısı 3 Milyon 484 bin 382 iken, 2023 yılının aynı döneminde bu rakam 4 Milyon 672 bin 126’ya yükseldi.
2023 yılı Aralık ayı sonunda yıllık fiyat artışının en yüksek olduğu sektörler yüzde 116,63 ile eğitim, yüzde 111,95 ile lokanta ve oteller, yüzde 111,93 ile haberleşme ve yüzde 96,09 ile sağlık kalemleri oldu.
2020-2023 yılları arasında çalışma izinli sigortalı sayısındaki değişimde en büyük pay üçüncü ülke uyruklu sigortalılardan kaynaklandı. 2008 yılında yüzde 3,6 olan üçüncü ülke uyruklu kayıtlı çalışanın, 2023 yılında toplam sigortalı çalışanlar içindeki payı yüzde 18,2’ye yükseldi.
-Bankacılık sektörü
Merkez Bankasından bültene ilişkin yapılan açıklamada, 2023 yılı Eylül ayı sonunda 200.147,1 milyon TL seviyesinde olan bankacılık sektörünün aktif toplamının, 2023 yılının Aralık ayı sonunda bir önceki çeyreğe göre yüzde 14,28 artarak 228.721,5 milyon TL’ye yükseldiği ifade edildi.
2023 yılı Aralık ayı itibarıyla sektörün brüt kredilerinin 92.047 milyon TL, mevduatının ise 186.718 milyon TL olduğu belirtilen açıklamada, 2023 yılının dördüncü çeyreğinde, sektörün aktif toplamı içerisindeki en büyük payın, yüzde 40,24 ile brüt kredilere ait olduğu, brüt kredileri sırasıyla yüzde 32,57’lik payla nakit ve nakit benzeri kalemler, yüzde 18,22’lik payla MDC ve yüzde 8,97’lik payla diğer aktifler kaleminin takip ettiği kaydedildi.
-“Kredi talebindeki düşüş devam etti”
Bir önceki yılın aynı dönemine göre brüt kredilerde yüzde 62,66 artış olmasına rağmen, brüt kredilerin aktif toplamı içindeki payının 4,91 puan azalarak, yüzde 40,24’e gerilemesinin, kredi talebindeki düşüşün bir önceki çeyrekte olduğu gibi devam ettiğine işaret ettiği ifade edilen açıklamada, “2023 yılı Aralık ayı itibarıyla, pasif toplamının yüzde 81,64’ünü mevduat, yüzde 7,35’ini öz kaynaklar, yüzde 5,99’unu bankalara borçlar ve yüzde 5,03’ünü ise diğer pasifler oluşturmaktadır” denildi.
-“Mevduatın 83,97’si yabancı para, yüzde 16,03 Türk parası cinsinden”
2023 yılı Aralık ayı itibarıyla 63.900,2 milyon TL olan işletme kredilerinin kredi türleri içerisinde ilk sırada, 15.768,8 milyon TL olan tüketici kredilerinin ise ikinci sırada yer aldığı belirtilen açıklamada, şu bilgiler verildi:
“2023 yılı Aralık ayı itibarıyla mevduatın yüzde 83,97’si yabancı para (YP), yüzde 16,03’ü Türk parası (TP) cinsinden olup, Tahsili Gecikmiş Alacaklar (TGA) hariç TP mevduatın krediye dönüşüm oranı yüzde 104,49, YP mevduatın krediye dönüşüm oranı ise yüzde 36,1 olarak gerçekleşmiştir. Bankacılık sektörünün öz kaynakları 2023 yılı sonunda bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 81,27 oranında artış göstererek 16.819,4 milyon TL seviyesinde gerçekleşmiştir.”
-“Hava ve deniz yoluyla ülkeye giren yolcu sayısında yüzde 36.3 artış”
2023 yılında 2022 yılına kıyasla hava ve deniz yolu ile ülkeye giren yolcu sayısının yüzde 36,3 artış göstererek 1 Milyon 854 bin 490 kişiye ulaştığı ifade edilen açıklamada, şunlar kaydedildi:
“Hava ve deniz yolu ile ülkeye gelen yolcu sayısı 2023 yılının Ekim, Kasım ve Aralık aylarında sırasıyla 192 bin 86, 167 bin 325 ve 166 bin 561 olarak gerçekleşmiştir. 2022 yılında, kara kapılarından ülkemize giren KKTC uyruklular hariç kişi sayısı 3 Milyon 484 bin 382 iken 2023 yılının aynı döneminde bu rakam 4 Milyon 672 bin 126 olarak gerçekleşmiştir. 2023 yılında kara kapılarından girişlere bakıldığında Güney Kıbrıs uyruklu kişilerin 3 Milyon 53 bin 389, diğer ülke vatandaşlarının girişlerinin ise 2 Milyon 158 bin 588 olarak gerçekleştiği görülmektedir.”
-Enflasyon oranları
2023 yılı dördüncü çeyreğinde KKTC’de bir önceki aya göre enflasyon oranlarının Ekim, Kasım ve Aralık aylarında sırasıyla yüzde 1,92, yüzde 4,42 ve yüzde 5,44 olarak gerçekleştiği belirtilen açıklamada, 2023 yılı dördüncü çeyreğinde, bir önceki yılın aynı ayına göre yıllık enflasyon oranlarının Ekim ayında yüzde 78,60, Kasım ayında yüzde 81,99 ve Aralık ayında ise yüzde 83,63 olarak gerçekleştiği ifade edildi.
-Yıllık fiyat artışının en yüksek olduğu sektör eğitim
2023 yılı Aralık ayı sonunda yıllık fiyat artışının en yüksek olduğu sektörlerin yüzde 116,63 ile eğitim, yüzde 111,95 ile lokanta ve oteller, yüzde 111,93 ile haberleşme ve yüzde 96,09 ile sağlık kalemleri olduğu
kaydedilen açıklamada, 2023 yılı Aralık ayı sonu itibarıyla en düşük fiyat artışının ise yüzde 64,35 ile gıda ve alkolsüz içecekler kaleminde olduğu belirtildi.
-Sosyal Sigortalara kayıtlı çalışan sayısında artış
Covid-19 salgını öncesinde 119 bin 568 olan sosyal sigortalara kayıtlı çalışan sayısının, 2022 yılı Kasım ayı itibarıyla 127 bin 172 seviyesine, 2023 yılı Kasım ayı itibarı ile de 141 bin 441 seviyesine yükseldiği ifade edilen açıklamada, 2022 yılı Kasım ayı ile 2023 yılı aynı ayı arasında çalışma izinli sigortalı çalışan sayısının yüzde 16,89 artarak, 54 bin 355’den, 63 bin 537’ye, KKTC vatandaşı sigortalı çalışan sayısının ise yüzde 6,98 artarak, 72 bin 817’den, 77 bin 904’e yükseldiği kaydedildi.
-Çalışma izinli sigortalı sayısındaki değişimde en büyük pay üçüncü ülke uyruklu sigortalılar
2020-2023 yılları arasında çalışma izinli sigortalı sayısındaki değişimde en büyük payın üçüncü ülke uyruklu sigortalılardan kaynaklandığı belirtilen açıklamada, 2020 yılı başında 16 bin 504 olan üçüncü ülke uyruklu sigortalı sayısının, 2022 yılında 18 bin 846’ya, 2023 yılı Kasım ayında ise 25 bin 727 seviyesine ulaştığı ifade edildi.
Aynı dönemde Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı sigortalı çalışanların sayısının 35 bin 509’dan 37 bin 810’a yükseldiği kaydedilen açıklamada, “Yaşanan bu değişimlerle birlikte 2008 yılında yüzde 3,6 olan üçüncü ülke uyruklu kayıtlı çalışanın, toplam sigortalı çalışanlar içindeki payı 2023 yılına gelindiğinde yüzde 18,2’ye ulaşmıştır” denildi.
-Bütçe Gelişmeleri
2023 mali yılında bütçe gelirleri ve giderlerinin sırasıyla 38.333 milyon TL ve 38.596 milyon TL olarak gerçekleştiği ifade edilen açıklamada, 2022 yılında 248,8 milyon TL olarak gerçekleşen bütçe açığının, 2023 yılında yüzde 5,7 artışla 263 milyon TL’ye yükseldiği belirtildi.
Bütçe gelirlerinden TC yardım ve kredilerinin çıkarılması sonucu oluşan yerel gelirler toplamının bütçe giderlerini karşılama oranının 2023 yılında yüzde 85,7 seviyesinde gerçekleştiği kaydedilen açıklamada, yerel gelirler ile bütçe giderleri arasındaki açığın giderilmesi için en önemli finansman kaynağı olan TC yardım ve krediler kaleminin bütçe giderlerini karşılama oranının 2023 yılında yüzde 13,7 seviyesinde gerçekleştiği ifade edildi.
2023 yılının dördüncü çeyreği içerisinde Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) ihalesi yoluyla toplam 230,8 milyon TL borçlanıldığı, 1,1 milyar TL DİBS geri ödemesi yapıldığı ve böylece 836,8 milyon TL net borç geri ödemesi gerçekleştirildiği belirtilen açıklamada, 2023 yılının dördüncü çeyreğinde Merkez Bankası tarafından Maliye Bakanlığı’na kısa vadeli avans kullandırılmadığı kaydedildi.
2022 yılsonunda DİBS ve KVA yolu ile oluşan toplam iç borç stoku 1.883 milyon TL iken, 2023 yılsonunda 865,5 milyon TL olduğu ifade edilen açıklamada, 2023 yılı tamamında DİBS ihraçları yoluyla toplamda 3.914,9 milyon TL borçlanma, 4.929 milyon TL geri ödeme yapıldığı ve 1.014,1 milyon TL tutarında net borç geri ödemesi gerçekleştirildiği belirtildi.
