Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda bakanlığının 2023 yılı bütçesini sundu.
Dönmez, 2019-2023 Stratejik Planı kapsamında enerji arz güvenliğinden enerji verimliliğine, enerji ve tabii kaynaklar alanında teknoloji geliştirmeden yerlileştirmeye, bölgesel ve küresel etkinliği artırmaya, piyasalarda öngörülebilirlikten sürdürülebilir madenciliğe kadar birçok alanda çalışmalar gerçekleştirildiğini anlattı.
Elektrikte sürekli artan ihtiyacın karşılanabilmesi için iletim ve dağıtım ile depolama alanında yatırım yapıldığını aktaran Dönmez, bu yılın 9 ayında toplam elektrik üretiminin yaklaşık yüzde 44’ünün yenilenebilir enerji kaynaklarından, yüzde 32’sinin kömürden, yüzde 22’sinin doğal gazdan sağlandığını, yerli ve yenilenebilir kaynakların payının yüzde 60’a çıktığını bildirdi.
Dönmez, bu yılın TÜFE ekim ayı endeksine göre, elektrik dağıtım alanında 2006-2020 döneminde 165 milyar lira yatırım yapıldığını belirterek, “2021-2025 döneminde ise 151 milyar lira yatırım yapılması öngörülmektedir. İletim tarafında ise 2021-2023 yıllarını kapsayan dönemde ekim 2022 TÜFE’sine göre 35 milyar lira yatırım gerçekleştirilecektir.” bilgisini paylaştı.
Enerji üretiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının payını artırdıklarına dikkati çeken Dönmez, 2022 yılının 10 ayında işletmeye alınan elektrik üretim santral sayısının yüzde 94’ünün yenilenebilir enerji kaynaklı olduğunu, kurulu güç içindeki toplam payının ise yüzde 54,1’e ulaştığını söyledi.
“Kömür rezervi 21 milyar tonu aştı”
Dönmez, yerli kömürün ekonomiye kazandırılması ve enerji güvenliğinin artırılması amacıyla yapılan arama çalışmalarıyla geçen yıl taş kömürü dahil toplam kömür rezervinin 21 milyar tonu aştığını belirterek, şöyle devam etti:
“Üretimimiz ise 94,1 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Bu sayede 2002 yılında 6 bin 838 megavat olan yerli kömür kaynaklı elektrik kurulu gücümüz 2022 yılı ekim sonu itibarıyla 11 bin 437 megavata ulaşmıştır. Kömür gazlaştırma, karbon yakalama ve hidrojen üretimi başta olmak üzere temiz kömür teknolojilerindeki gelişmeleri göz ardı etmeden yerli kömür kaynaklarımızın çevreyle uyumlu bir biçimde ekonomimize kazandırılması, enerji arz güvenliğinin sağlanması ve cari açığın azaltılması bakımından önem arz etmektedir.”
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Dönmez, son 20 yılda yapılan çalışmalarla doğal gaz kullanım imkanı sunulan vatandaş sayısının 3 kattan fazla artarak 69 milyona yükseldiğini vurgulayarak, “1,3 milyon olan doğal gaz abone sayısı ise 19,1 milyona çıkmıştır. Böylelikle ülkemiz nüfusunun yüzde 81’ine doğal gaz kullanım imkanı ve konforu sunulmuştur. Yaptığımız planlama ile 2022-2026 döneminde 299 yerleşim yerine daha doğal gaz arzı sağlanması hedeflenmektedir.” değerlendirmesinde bulundu.
“150 kuyunun sondajının tamamlanmasını planlıyoruz”
Dönmez, uzun dönemli doğal gaz ihtiyacının kesintisiz ve uygun maliyetlerle karşılanabilmesi amacıyla başta Azerbaycan olmak üzere kaynak ülkelerle görüşmeler yapıldığına işaret ederek, “Bu kapsamda, Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP) doğal gaz boru hattının kapasitesinin iki katına çıkarılması suretiyle hem Türkiye’ye hem de Avrupa’ya Hazar Bölgesi’nden daha fazla gaz arzı sağlanması için çalışmalarımıza başladık. Ayrıca Trakya’da kurmayı planladığımız doğal gaz ticaret merkezi için izlenecek yol haritasını da yıl sonuna kadar netleştireceğiz.” ifadelerini kullandı.
Karadeniz’de ve Akdeniz’de sismik araştırma ve sondaj çalışmalarının devam ettiğini anımsatan Dönmez, kara alanlarında da hidrokarbon arama ve mevcut üretimi artırma çalışmalarına hız vererek Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı tarafından 2021’de 112 kuyunun sondajının tamamlandığını, bu yıl ise 150 kuyunun sondajının tamamlanmasının planlandığını söyledi.
Dönmez, Sakarya Gaz Sahası Geliştirme Projesi kapsamında Fatih sondaj gemisinin gerçekleştirdiği 540 milyar metreküp doğal gaz keşfiyle cumhuriyet tarihinin en büyük projelerinden biri olduğunu anımsatarak, şunları kaydetti:
“Sakarya Gaz Sahası, keşiften ilk üretime kadar dünyanın en hızlı yapılan deniz saha geliştirme projesi olarak tarihe geçecektir. Doğal gazın keşfinden üretimine kadar 2,5 yıla yakın bir sürede işlemlerin tamamlanacağını göz önüne alırsak, bunu dünyada bu kadar kısa sürede yapabilen başka bir ülke bulunmamaktadır. Ülkemizin 2021 yılı doğal gaz üretimi dikkate alındığında, 1. fazda beklenen günlük 10 milyon metreküp üretime bağlı olarak doğal gaz üretimimiz yaklaşık 10 kat, 2. fazda beklenen günlük 40 milyon metreküp üretime bağlı olarak ise yaklaşık 40 kat artacaktır. Yapılacak çalışmalar neticesinde mevcut rezervlerin yukarı yönlü güncellenmesiyle birlikte ülkemiz kendi doğal gaz ihtiyacını karşılarken, ürettiği doğal gazın bir kısmını da kuracağı ticaret merkezi üzerinden satan önemli bir kaynak ülke olacaktır.”
“Bu haliyle Akkuyu NGS, dünyanın en büyük NGS şantiyesidir”
Dönmez, nükleer enerji alanındaki gelişmelere değinerek, sıfır emisyonlu nükleer güç santrallerinin, iklim değişikliğiyle mücadelede önemli yer tutacağını söyledi.
Akkuyu projesinin tam kapasiteyle çalışırken yıllık 35 milyon tonluk karbon salımını engelleyeceğini belirten Dönmez, nükleer güç santrallerinin mevsim ve iklim koşullarından bağımsız olarak 7/24 elektrik üreterek Türkiye’nin enerji arz güvenliğini güçlendireceğini bildirdi.
Dönmez, “Akkuyu NGS’de dört reaktörün de inşaatı aynı anda devam etmektedir. Bu haliyle Akkuyu NGS, dünyanın en büyük NGS şantiyesidir. Akkuyu NGS’de şu anda 20 binin üzerinde beyaz ve mavi yakalı personel çalışmaktadır. Bu çalışanların yaklaşık yüzde 80’i Türk vatandaşıdır. İnşallah 2023 yılı için nükleer yakıtın getirilmesi ve birinci ünitenin elektrik üretimine başlaması hedeflenmektedir.” diye konuştu.
Bakan Dönmez, geçen aylarda Akkuyu NGS projesinde, proje şirketi ve ana yüklenici arasında yaşanan sürece yönelik olarak, ihtilafın aşılması için yoğun çaba gösterildiğini, taraflar arasında mutabakat sağlandığını anlatarak, şöyle devam etti:
“Bakanlığımız açısından proje takviminde gecikme olmaması, yerlileştirme oranının düşmemesi, nükleer güvenlikten taviz verilmemesi ve Türk şirketlerinin mağdur edilmemesi en temel prensibimizdir. Projenin bu kapsamda 2023 hedefine yetiştirilmesi için Bakanlığımız üzerine düşen görevleri yerine getirmektedir. Ayrıca Akkuyu NGS projesi dışında iki adet daha NGS’nin kurulmasına yönelik çalışmalarımız da devam etmektedir.”
“Doğal gazın yüzde 99’u, petrolün yüzde 92’si ithal ediliyor”
Bakan Dönmez, Kovid-19 sonrası dönemde enerji fiyatlarının hızla yükseldiğini, dünyada doğal gazdan kömür ve petrole kadar enerji kaynaklarında gerçekleşen hızlı fiyat artışlarının, günlük hayattan sanayi üretimine kadar birçok alanda dengeleri alt üst ettiğini vurguladı.
Dünya genelinde yüksek doğal gaz ve kömür fiyatlarının, elektrik maliyetleri üzerindeki yukarı yönlü baskının yüzde 90’ını oluşturduğuna dikkati çeken Dönmez, “Kullandığımız doğal gazın yüzde 99’u, petrolün ise yüzde 92’si ithal edilmektedir. Bu nedenle dünyada gerçekleşen ve makul gerekçeler ile açıklanamayan yüksek enerji fiyatları ister istemez ülkemizi de etkilemektedir. Vatandaşlarımızın söz konusu yüksek fiyatlardan asgari seviyede etkilenmesi için geçen yıl elektrik ve doğal gazda 100 milyar lira sübvansiyon yaptık.” ifadesini kullandı.
Dönmez, desteğin bu yıl da artarak devam ettiğine işaret ederek, “Mesken aboneleri için elektrikte düşük kademede yaklaşık yüzde 50, doğal gazda ise yüzde 75 devlet desteği ile vatandaşımız dünya enerji piyasalarında yaşanan yükselişlere karşı önemli ölçüde korunmaktadır. Ayrıca meskenlerde ekim ayı itibarıyla birim enerji başına Avrupa ülkeleri arasında vatandaşlarına en ucuz doğal gaz sağlayan üçüncü ülkeyken, elektrikte ise dördüncü ülke konumundayız.” diye konuştu.
Hane halkı, ibadethaneler, sivil toplum kuruluşları, muhtarlık, hizmet binaları, vakıflar, dernek ve cemevlerinin yer aldığı mesken abone grubunda yer alan tüketiciler için KDV’nin yüzde 18’den yüzde 8’e düşürüldüğünü anımsatan Dönmez, şunları kaydetti:
“Elektrikte kademeli tarifeye geçilerek dar ve orta gelirli vatandaşlarımızın daha uygun fiyattan elektrik kullanması amacıyla düşük tarife limiti günlük ortalama 5 kilovatsaatten 8 kilovatsaate çıkarılmıştır. Mesken abone grubu için yaptığımız vergi indiriminin aynısı tarımsal faaliyetler abonelerimiz için de hayata geçirilmiş olup KDV yüzde 8’e indirilmiştir. Ayrıca elektrik faturalarında yer alan enerji fonu ve TRT payı da kaldırılmıştır.”
“2,4 milyon haneye 2,9 milyar lira destek sağlandı”
Dönmez, ihtiyaç sahibi hanelere elektrik tüketim desteği konusunda kişi sayısı dikkate alınarak aylık 150 kilovatsaat karşılığı tutara kadar destekleme yapıldığını bildirdi. Dönmez, eylül 2019-2022 döneminde 9,1 milyar lira tutarında elektrik tüketim desteği verildiğini, ocak-eylül 2022 döneminde ise 2,4 milyon hanenin 2,9 milyar lira destekten faydalandığını kaydetti.
İhtiyaç sahibi ailelere ısınma amaçlı kömür yardımının yapıldığını da anımsatan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Dönmez, sözlerini şöyle sürdürdü:
“2021 yılında ülke genelinde 2 milyon aileye 1,8 milyon ton kömür teslim edilmiş olup 2022 yılında da kömür yardımı devam etmektedir. Bunların yanı sıra ısınma yardımı alan hanelere verilen desteklere doğal gaz desteği de dahil edilmiştir. Kömür yardımı alan hanelerden isteyenlerin bunu doğal gaz olarak da kullanabilmelerini sağlayacak düzenleme bu sene tamamlanmış olup yaklaşık 4 milyon haneye senelik 3 milyar lira yardım yapılacaktır. Bu kapsamda ocak-eylül 2022 döneminde 331 bin haneye 114 milyon lira doğal gaz tüketim desteği sağlanmıştır.”
“2021 en yüksek yatırım ve tasarrufun yılı oldu”
Enerji verimliliğinde enerji sektörünün karbon ayak izinin düşürülmesi noktasında çalışmaların sürdürüldüğünü kaydeden Dönmez, son 20 yılda Türkiye’de enerji yoğunluğunun yüzde 25 azaldığını, bir birim katma değer üretmek için artık yüzde 25 daha az enerji harcayan bir konumuna gelindiğini dile getirdi.
Dönmez, yapılan çalışmalarla 2021’in enerji verimliliği konusunda en yüksek yatırım ve tasarrufun sağlandığı yıl olduğuna işaret ederek, “Ayrıca enerji tasarrufunda ilk defa 1 milyon ton eşdeğer petrol sınırını aştık. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı (2017-2023) ile 2017-2021 yılları arasında 6,5 milyar dolar enerji verimliliği yatırımları gerçekleşmiş ve 4,5 milyon ton eşdeğer petrol enerji tasarrufu sağlanmıştır. Böylelikle 43 milyon ton eşdeğeri sera gazı azaltımı sağlanmış ve 12 bin yeni istihdam oluşturulmuştur. Sağlanan tasarruflar sayesinde 850 bin ton eşdeğer petrol ve 5,4 milyar metreküp gaz ithalatının önüne geçilmiştir.” dedi.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, ayrıca ülke genelinde 2024 sonuna kadar en az 1 milyar metreküp doğal gaz tasarrufunun yapılmasının hedeflendiğini belirterek, “2023 yılında, Türkiye Enerji Verimliliği 2030 Stratejisi ve Vizyonu Politika Belgesi ile 2024-2030 dönemini kapsayacak İkinci Enerji Verimliliği Eylem Planı’nı açıklamayı planlıyoruz.” ifadesini kullandı.
TRT
